ضایعات الکترونیکی | بازیافت؛ راه حل خروج از بحران زیست محیطی
هنگامی‌که بحث زباله یا ضایعات الکترونیکی را بررسی می‌کنیم و درباره اثرات آن بر روی سیاره‌ها ، اطلاعاتی به دست می‌آوریم حتماً به فکر فرو می‌رویم و شاید ناراحت شویم.
آمار و ارقام مربوط به میزان دستگاه‌های الکترونیکی که سالانه به‌صورت غیرقانونی تخریب می‌شود یا از بین می‌رود ، اثرات مرگبار سرب و جیوه که در آب‌های زیرزمینی و خاک نفوذ می‌کند، تحقق نیافتن اهداف کاهش ضایعات الکترونیکی و هزینه‌های بالایی که برای این مورد وجود دارد همگی نگرانی‌های فراوانی را برای ما ایجاد می‌کند.
البته دراین بین خبرهای خوبی جهت رسیدن به برخی اهداف به گوش می‌رسد ، مثلاً یکی از خبرهای خوب این است که درصد بازیافت ضایعات الکترونیکی بالاتر رفته است. بر اساس آمار EPA در دوره بین سال‌های 2009 تا 2013 میزان بازیافت در جهان از 25 درصد به 40 درصد یعنی چیزی حدود 2 برابر شده است.
خبر خوب دیگر این است که آگاهی مردم نسبت به قبل درباره ضایعات الکترونیکی و حفظ محیط زیست بیشتر شده است و از گزینه‌های بازیافت بیشتری هم‌اکنون می‌توان استفاده کرد تا دیگر این زباله‌های الکترونیکی در طبیعت به حال خود رها نشوند.
هم‌اکنون مکان‌های بازیافت در کشور بسیار پایین است و مراکز خاص برای بازیافت الکترونیک وجود ندارد شاید در حال حاضر کشورهای صنعتی دنیا خود جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان ضایعات الکترونیکی هستند.
بسیاری از این کشورها ضایعات خود را به کشورهایی نظیر چین ، هند ، نیجریه و پاکستان صادر می‌کنند تا توسط کارخانه‌ها موجود در آن‌ها بازیافت شوند. البته دراین‌بین باید گفت بسیاری از این ضایعات هم به‌طور گسترده دفن می‌شود.
صادرات و واردات ضایعات الکترونیکی بر اساس معاهدات بین‌المللی ممنوع است. اما کشورهایی مثل آمریکا از صادرات آن‌ها جلوگیری نمی‌کند و کشوری مثل چین نیز به خاطر درصد بالای درآمد حاصله از بازیافت ضایعات الکترونیکی از واردات آن جلوگیری نمی‌کند.
بازیافت فلزات سمی
بسیاری از باطری‌های موبایل از کادمیم که یک فلز سمی و سرطان‌زاست استفاده می‌کنند. این ماده می‌تواند حجم وسیعی از آب‌های زیرزمینی را نیز آلوده کند.استفاده از فلزات سنگین که باعث بروز بیماری‌های سرطانی می‌گردد در خازن‌ها و مقاومت‌ها وجود دارد.
همچنین وجود جیوه در بسیاری از قطعات قدیمی و آزادسازی آن در طبیعت خطرات فراوانی را برای سلامت انسان ایجاد می‌کند. بسیاری از قطعات کامپیوتری از خود تشعشعاتی صادر می‌کنند که اگر بازیافت آن به‌صورت اصولی صورت نپذیرد برای سلامت انسان خطرناک است.
کسب در آمد از بازیافت مواد الکترونیکی
در بحث بازیافت ضایعات الکترونیکی باید به بخش مفید آن نیز توجه کرد. با این که ضایعات دارای مواد سمی می باشد اما می‌توان مواد باارزشی را نیز از آن‌ها بازیافت کرد. از تجزیه این مواد می‌توان به آهن، مس، آلومینیوم و حتی طلا و دیگر مواد دست‌یافت، موادی که بیش از 60 درصد این ضایعات را شامل می‌شود.
در بسیاری از کشورها به ضایعات الکترونیکی به چشم یک زباله ارزشمند نگاه می‌شود به‌طوری که بسیاری از آن‌ها این ضایعات را به معدنی از طلا و آلومینیوم مشابه می‌دانند.
برای مثال بهتر است بدانید از یک معدن طلا از هر یک‌تن سنگ طلا بین 20 تا 30 گرم طلا یافت می‌شود ، حال‌آنکه از یک تن ضایعات تلفن همراه و قطعات کامپیوتری می‌توان 150 تا 300 گرم طلا به دست آورد. شگفتی بیشتر از این است که به خاطر مواد به‌کاررفته در این قطعات می‌توان پلاتین و نقره ، دو فلز ارزشمند دیگر را نیز استخراج کرد.
اما بازیافت قطعات الکترونیکی می‌تواند علاوه بر این‌که محیط زیست را نجات دهد سود سرشاری برای کشورها به وجود آورد اما سؤال این است که از این حجم عظیم ضایعات که به‌طور میانگین ضایعات 40 میلیون رایانه و موبایل است چطور می‌توان بهره برد تا به‌جای سوزاندن آن و تحمیل آلودگی به زمین و محیط‌زیست از آن صرفه اقتصادی برد.
سوزاندن ضایعات الکترونیکی یکی از روش‌های معمول در دنیاست که منجر به تولید دی اکسین بسیار سمی از نوع PBDF و PBDD شود و انتشار آن باعث آلایندگی فراوان در هوا و اثرات مخرب دیگر شود.
دفن ضایعات نیز از روش‌های دیگر است که در خاک‌های مخصوص دور از سکونت انسان دفن می‌شوند اما مطالعات نشان داده در محل‌های موردنظر مقادیر قابل توجهی سرب وارد شیرابه‌های محل دفن می‌شود و ازآنجا به آب‌های زیرزمینی و خاک نفوذ می‌کند و در طولانی‌مدت حتی در بهترین مکان‌ها نیز باعث نفوذ می‌شود.
روش‌های بازیافت ضایعات الکترونیکی
برای بازیافت ضایعات از چند روش استفاده می‌شود. یکی از روش‌ها استفاده از میکروارگانیسم‌ها است که فلزات سنگین را تجربه می‌کنند.البته برخی دانشمندان بر روی ساخت قطعات و تراشه‌های الکترونیکی بر پایه مواد گیاهی هستند که قابل‌تجزیه در محیط باشند اما راه درازی را در پیش دارند.
روش دیگری که برخی محققان ژاپنی از آن استفاده می‌کنند، استفاده از ژل کاغذ است . ژلی که با مخلوط کردن کاغذ روزنامه و چند ماده دیگر تولید می‌شود و باعث جذب فلز می‌گردد.
عملکرد این ژل به‌گونه‌ای است که بعد از اضافه کردن آن ژل به داخل مواد نفوذ کرده و باعث جذب طلا و آلومینیوم و سایر فلزات از باقی مواد شیمیایی مضر می‌گردد. البته ضعف این سیستم طولانی بودن جذب است که کار را در سطح بزرگ و صنعتی محدود می‌کند.
اما راه دیگری که محققین چینی به آن دست پیداکرده‌اند که با آن مواد سمی داخل به بردهای الکترونیکی از بین می رود تا وارد محیط‌زیست نشود.
در این روش بردهای الکترونیکی پدر می‌شود ، مواد فلزی و غیرفلزی توسط یک میدان مغناطیسی با ولتاژ بالا جدا می‌شود و بعد با تقطیر شدن در محیط خلأ جدا می‌شوند و مواد غیرفلزی به‌صورت قالب‌های کوچک به دست می‌آیند.بخش غیرفلزی جداشده در دمای بالا خمیر می‌شود و می‌توان با تزریق رزین از آن مواد سختی شبیه چوب ایجاد کرد و در ساخت مصالح ساختمانی از آن استفاده کرد.ش
